Zmiana zasad (polityki) rachunkowości

1. Czy jednostka może dokonać zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości?

Zawarta w art. 3 ust. 1 pkt 11 ustawy o rachunkowości definicja określa, iż przez przyjęte zasady (politykę) rachunkowości rozumie się wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości (MSR), zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych.

Każda jednostka, stosująca przepisy ustawy o rachunkowości, ma obowiązek posiadania opracowanej i zatwierdzonej przez kierownika jednostki, aktualnej dokumentacji opisującej w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ww. ustawy, powinna ona w szczególności zawierać informacje dotyczące:

1) określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

2) metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego;

3) sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:

a) zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej,

b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera - wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na informatycznych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych,

c) opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera - opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji;

4) systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów.

Wynikający z ustawy o rachunkowości zakres polityki rachunkowości ma przy tym charakter otwarty. Jednostka może ten zakres rozszerzyć, dostosowując go do swoich potrzeb.

Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne (art. 5 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Konieczność stosowania tych samych rozwiązań w sposób ciągły (z roku na rok) nie oznacza jednak, że raz przyjęte rozwiązania nie mogą zostać zmienione.

Zmiany zasad (polityki) rachunkowości mogą nastąpić na skutek zmian przepisów o rachunkowości lub zmian dokonanych przez jednostkę we własnym zakresie.

Dokonywanie przez jednostkę zmian we własnym zakresie umożliwiają przepisy art. 8 ust. 2 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą.

Oznacza to, że zmiany te są możliwe (a nawet wskazane), jeśli ich wprowadzenie zapewni bardziej wierne (rzetelne i jasne) odzwierciedlenie sytuacji majątkowej, finansowej lub wyniku finansowego jednostki - jeśli zwiększy to jakość prezentowanych przez jednostkę sprawozdań finansowych.

Do przyczyn powodujących dokonanie zamian w zasadach (polityce) rachunkowości zalicza się m.in.:

dostosowanie się do wskazań rewizji finansowej przeprowadzonej przez biegłego rewidenta, kontroli skarbowej lub innej kontroli zewnętrznej,
dostosowanie się do zasad obowiązujących w grupie kapitałowej,
istotne zmiany struktury organizacyjnej jednostki, przedmiotu jej działalności, sposobu sprzedaży,
chęć skorzystania z dopuszczonych prawem uproszczeń.

Zmiany zasad (polityki) rachunkowości mogą być również spowodowane zaprzestaniem stosowania MSR przy sporządzaniu sprawozdań finansowych przez emitentów papierów wartościowych dopuszczonych, emitentów zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR (art. 8 ust. 3 ustawy o rachunkowości).

Do zmian zasad (polityki) rachunkowości nie zalicza się m.in.:

podjęcia decyzji o amortyzowaniu nowo nabytych środków trwałych inną metodą lub za pomocą innych stawek niż stosowane do podobnych obiektów,
zmiany stawek amortyzacyjnych na skutek ich weryfikacji dokonanej na podstawie art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości,
przekwalifikowania gruntu, budynku lub budowli ze środków trwałych do inwestycji w nieruchomości lub odwrotnie - jeżeli wynika to ze zmiany przeznaczenia nieruchomości,
przekwalifikowania aktywów finansowych (np. papierów wartościowych) z długoterminowych do krótkoterminowych i odwrotnie - jeżeli zmieniono przeznaczenie tych aktywów.

2. Kiedy można dokonać zmian w polityce rachunkowości?

Jak wynika z art. 8 ust. 2 ustawy o rachunkowości, zmiany zasad (polityki) rachunkowości wchodzą w życie zawsze od pierwszego dnia roku obrotowego, przy czym mogą one w ramach roku następować także z mocą wsteczną. Decyzja o zmianie zasad rachunkowości może zostać podjęta w dowolnym momencie, jednak jej skutki należy odnieść do całego roku obrotowego.

Przykład

Zgodnie z polityką rachunkowości, do ewidencji i rozliczania kosztów jednostka stosowała wyłącznie konta zespołu 4. W grudniu 2009 r. podjęła decyzję o zmianie zasad rachunkowości w tym zakresie i rozpoczęciu ewidencji kosztów dodatkowo na kontach zespołu 5. Oznacza to, iż od 1 stycznia 2010 r. do ewidencji i rozliczania kosztów jednostka będzie stosować konta zespołu 4 i 5.

Przykład

W lutym 2010 r. jednostka podjęła decyzję o zmianie od 1 stycznia 2010 r. metody wyceny rozchodu materiałów z metody FIFO, czyli "pierwsze przyszło - pierwsze wyszło", na metodę cen przeciętnych.

Pomimo iż zmiana zasad (polityki) rachunkowości w zakresie wyceny rozchodu materiałów podjęta została w ciągu roku obrotowego (w lutym 2010 r.), jej skutki następować będą z mocą wsteczną, tzn. od początku 2010 r.

Należy przy tym pamiętać, iż przepisy art. 8 ust. 2 stanowią ponadto, iż zmiana dotychczas stosowanych rozwiązań wymaga także określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, jednostka powinna podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian.

O zmianie przyjętych zasad rachunkowości należy także poinformować we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego.

3. W jaki sposób wprowadzić zmiany w polityce rachunkowości?

W każdym przypadku zmiany zasad rachunkowości jednostka powinna stosowne zmiany wprowadzić do dokumentacji opisującej przyjęte przez nią zasady, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości.

Zmian zasad (polityki) rachunkowości dokonuje kierownik jednostki w formie pisemnej. Na nim ciąży bowiem odpowiedzialność za opracowanie i aktualizację dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości.

Wprowadzenia zmian w polityce rachunkowości można dokonać przez nadanie nowego brzmienia zmienianym fragmentom polityki rachunkowości. Jeżeli jednak zakres zmian jest bardzo duży, w celu utrzymania czytelności całej polityki rachunkowości, wskazane jest wprowadzenie zmian poprzez ustanowienie jednolitego tekstu.

Zmiany polityki rachunkowości wprowadza się uchwałą zarządu w przypadku spółek kapitałowych, uchwałą wspólników w spółkach osobowych lub zarządzeniem właściciela w firmie osoby fizycznej.

Gdańsk, 30 grudnia 2009 r.

Uchwała zarządu
MORS Sp. z o.o.
w sprawie zmiany polityki rachunkowości

§ 1

Zarząd MORS Sp. z o.o. podejmuje uchwałę o wprowadzeniu zmian w polityce rachunkowości.

§ 2

Zmiany wprowadza się poprzez ustanowienie nowego jednolitego tekstu.

§ 3

Uchwałę podjęto jednomyślnie.

§ 4

Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2010 r.

Polityka rachunkowości MORS Sp. z o.o. stanowi załącznik do Uchwały zarządu.

30 .12.2009 r.