Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych przez izbę gospodarczą

Od kilkunastu lat działamy jako izba gospodarcza zrzeszająca przedsiębiorców. Jesteśmy zarejestrowani w KRS. Nie prowadzimy działalności gospodarczej, nie jesteśmy organizacją pożytku publicznego. Przychody uzyskujemy tylko ze składek członkowskich. Nasze przychody nie przekraczały rocznie 100.000 zł. Do końca 2017 r. prowadziliśmy księgi rachunkowe. Od 2018 r. prowadzimy uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów (podjęliśmy odpowiednią uchwałę i zawiadomiliśmy urząd skarbowy). Teraz sąd wezwał nas do złożenia sprawozdań finansowych do KRS od 2018 r. Czy rzeczywiście musimy dalej prowadzić księgi rachunkowe?

Izba gospodarcza posiada osobowość prawną. Zatem co do zasady, na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości, powinna prowadzić księgi rachunkowe oraz sporządzać sprawozdania finansowe zgodnie z jej postanowieniami. Możliwe są jednak pewne uproszczenia od tej zasady. Poniżej przeanalizujemy czy w sytuacji opisanej w pytaniu izba gospodarcza może skorzystać z takiego uproszczenia i nie prowadzić ksiąg rachunkowych.

Przedsiębiorcy mogą zrzeszać się w izby gospodarcze działające na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz. U. z 2019 r. poz. 579) i statutów. Izba gospodarcza jest organizacją samorządu gospodarczego, reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych w niej przedsiębiorców, w szczególności wobec organów władzy publicznej. Uzyskuje ona osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Izby gospodarcze kształtują i upowszechniają zasady etyki w działalności gospodarczej, w szczególności opracowują i doskonalą normy rzetelnego postępowania w obrocie gospodarczym. Są one uprawnione do wyrażania opinii o projektach rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania gospodarki oraz mogą uczestniczyć, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w tym zakresie. Mogą m.in. przyczyniać się do tworzenia warunków rozwoju życia gospodarczego oraz wspierać inicjatywy gospodarcze członków; delegować swoich przedstawicieli, na zaproszenie organów państwowych, do uczestniczenia w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych w sprawach działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej i usługowej; informować o funkcjonowaniu przedsiębiorców oraz wyrażać opinie o stanie rozwoju gospodarczego na obszarze działania danej izby. Majątek izby gospodarczej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z własnej działalności oraz z dochodów z majątku tych podmiotów. Izby mogą prowadzić działalność gospodarczą na zasadach ogólnych. Dochód z działalności gospodarczej izby służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jej członków.

Z informacji zawartych w pytaniu wynika, że pytająca izba gospodarcza nie prowadzi ksiąg rachunkowych, prowadzi natomiast uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów. O takiej ewidencji jest mowa w art. 2 ust. 5 ustawy o rachunkowości. W myśl tego przepisu jednostki, o których mowa w art. 10a ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2023 r. poz. 571), mogą prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów na zasadach i warunkach określonych w tej ustawie. Wymieniony art. 10a ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie stanowi, że organizacje pozarządowe, z wyłączeniem spółek kapitałowych, oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 2 prowadzą uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, w przypadku gdy:

1) działają w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1,

2) nie prowadzą działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców,

3) nie posiadają statusu organizacji pożytku publicznego,

4) osiągają przychody wyłącznie z:

a) działalności nieodpłatnej pożytku publicznego z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów, spadków, dotacji, subwencji, przychodów pochodzących z ofiarności publicznej,

b) działalności odpłatnej pożytku publicznego z tytułu sprzedaży towarów i usług,

c) tytułu sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych,

d) tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, tworzonych na tych rachunkach,

5) w roku poprzedzającym rok wyboru prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów osiągnęły przychody wyłącznie z tytułów, o których mowa w pkt 4, w wysokości nieprzekraczającej 100 000 zł

- jeżeli decyzję w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów podejmie organ zatwierdzający w rozumieniu przepisów o rachunkowości.

Organizacjami pozarządowymi - w myśl ww. ustawy - są:

1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi,

2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku - osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia.

Natomiast ww. art. 3 ust. 3 pkt 2 włącza do powyższego katalogu wskazanego w art. 10a ust. 1 stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.

Jak z powyższego wynika izba gospodarcza posiada osobowość prawną i jest organizacją samorządu gospodarczego. Nie jest jednostką sektora finansów publicznych i nie działa w celu osiągnięcia zysku. Zatem możliwe jest przyjęcie, że izba gospodarcza spełnia powyższe kryteria dla organizacji pozarządowej. Jednak, aby organizacja pozarządowa mogła prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, musi spełnić dodatkowe wymogi wskazane w art. 10a ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Z informacji zawartych w pytaniu wynika, że izba gospodarcza nie prowadzi działalności gospodarczej i nie jest organizacją pożytku publicznego. Przychody uzyskiwane tylko ze składek członkowskich nie przekraczały rocznie 100.000 zł. Ponadto regulacje art. 10a ust. 1 pkt 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazują jeszcze na warunek działania organizacji pozarządowej w sferze zadań publicznych, określonych w art. 4 ust. 1 tej ustawy. Analizując ten przepis - w naszej ocenie - izba gospodarcza nie działa w sferze zadań publicznych i w związku z tym powinna stosować ustawę o rachunkowości. Niemniej jednak decyzję w tej sprawie powinien podjąć organ do tego uprawniony, zgodnie ze statutem izby.

Nadmieniamy, że izby gospodarcze przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu sprawozdań finansowych, zgodnie z ustawą o rachunkowości, poza ogólnymi zasadami, mogą stosować uproszczenia wskazane w tej ustawie, tzn. mogą m.in.:

1) przyjąć status jednostki mikro, o której mowa w art. 3 ust. 1a pkt 2 ustawy o rachunkowości; jednostka mikro może sporządzać sprawozdanie finansowe zgodnie z zakresem informacyjnym określonym w załączniku nr 4, obejmuje ono uproszczony bilans (wraz z informacjami ogólnymi) oraz rachunek zysków i strat; jednostka mikro jest także zwolniona z obowiązku sporządzania informacji dodatkowej, pod warunkiem, że w informacjach uzupełniających do bilansu zostaną ujawnione informacje określone w załączniku nr 4,

2) przyjąć status jednostki małej, o której mowa w art. 3 ust. 1c pkt 1 ustawy o rachunkowości; jednostka mała może sporządzać sprawozdanie finansowe zgodnie z zakresem informacyjnym określonym w załączniku nr 5, obejmuje ono skrócony bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową.