Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 3 (315) z dnia 1.02.2012

Zysk przypadający na jedną akcję - MSR 33

1. Jakie jednostki ustalają i prezentują w sprawozdaniu zysk na jedną akcję?

Zysk przypadający na jedną akcję (EPS) powinny ustalać i prezentować w sprawozdaniu finansowym te jednostki, które:

a) posiadają zwykłe lub potencjalne akcje zwykłe będące przedmiotem obrotu na rynku publicznym (krajowej lub zagranicznej giełdzie papierów wartościowych lub na rynku pozagiełdowym obejmującym rynki lokalne i regionalne),

b) składają lub są w trakcie składania swoich sprawozdań finansowych w komisji papierów wartościowych lub w innym organie regulacyjnym w związku z emisją akcji zwykłych na rynku publicznym.

Wynika to z paragrafu 2 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 33 "Zysk przypadający na jedną akcję" (MSR 33). Przy czym za akcję zwykłą uważa się instrument kapitałowy, z którego prawa są zaspokajane w ostatniej kolejności po zaspokojeniu praw ze wszystkich innych rodzajów instrumentów kapitałowych. Natomiast potencjalne akcje zwykłe to instrument finansowy lub inna umowa, która może uprawnić jej posiadacza do objęcia akcji zwykłych (np. opcje i warranty).

Oczywiście dane te przedstawiane są zarówno w odniesieniu do roku bieżącego, jak i okresu porównawczego (wszystkich tych okresów, które są przedstawiane w sprawozdaniu finansowym).

Jeżeli jednostka, zobowiązana do ustalania i prezentacji zysku na jedną akcję, ma prostą strukturę kapitałową, tj. wyemitowała wyłącznie akcje zwykłe i uprzywilejowane, to prezentuje tylko podstawowy zysk na jedną akcję. Natomiast jednostka posiadająca złożoną strukturę kapitałową, tj. która oprócz akcji zwykłych i uprzywilejowanych wyemitowała także inne instrumenty finansowe, wykazuje podstawowy zysk na jedną akcję oraz dodatkowo rozwodniony zysk na jedną akcję.

Dodajmy, iż rozwodnienie oznacza zmniejszenie zysku przypadającego na akcje lub zwiększenie straty przypadającej na akcję przy założeniu, że instrumenty zamienne zostaną zamienione, opcje lub warranty zostaną zrealizowane, lub że akcje zwykłe zostaną wyemitowane po spełnieniu określonych warunków.

2. Prezentacja zysku na jedną akcję w rachunku zysków i strat

Według paragrafu 66 MSR 33, w rachunku zysków i strat jednostka prezentuje podstawowy i rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję:

a) dla zysku lub straty z działalności kontynuowanej, przypadających na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej w danym okresie oraz

b) dla zysku lub straty przypadających na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej w danym okresie w podziale na wszystkie kategorie akcji zwykłych, które różnią się między sobą prawem do udziału w zysku danego okresu.

Jednostka prezentuje zysk przypadający na jedną akcję w sposób jednakowo widoczny dla wszystkich prezentowanych okresów. Zysk na jedną akcję jest prezentowany za każdy okres, za który sporządzany jest rachunek zysków i strat. Jeżeli rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję prezentowany jest przynajmniej za jeden okres sprawozdawczy, to rozwodniony zysk na akcję wykazuje się we wszystkich prezentowanych okresach sprawozdawczych, nawet jeśli jest równy podstawowemu zyskowi przypadającemu na jedną na akcję. W sytuacji gdy wartości podstawowego i rozwodnionego zysku przypadającego na jedną akcję są równe, standard umożliwia prezentację obu tych wartości w jednej pozycji rachunku zysków i strat.

Jednostka, która wykazuje działalność zaniechaną, ujawnia podstawowy i rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję z działalności zaniechanej w rachunku zysków i strat lub w informacji dodatkowej. Według standardu, podstawowy i rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję, wykazuje się w rachunku zysków i strat nawet w sytuacji, gdy wartości te są ujemne (tj. występuje strata na jedną akcję).

3. Jak obliczyć podstawowy zysk na jedną akcję?

Dane dotyczące podstawowego zysku przypadającego na jedną akcję podawane są w celu ustalenia udziału każdej akcji zwykłej jednostki dominującej w wynikach działalności jednostki za dany okres sprawozdawczy.

Paragraf 10 MSR 33 wskazuje, iż podstawowy zysk przypadający na jedną akcję (EPS) oblicza się poprzez podzielenie zysku lub straty, która przypada na zwykłych akcjonariuszy (licznik), przez średnią ważoną liczby akcji zwykłych występujących (mianownik) w ciągu danego okresu.

Punktem wyjścia dla ustalenia kwoty zysku wykorzystywanej do obliczenia podstawowego zysku przypadającego na jedną akcję jest zysk lub strata netto za dany okres przypadający na zwykłych akcjonariuszy. Dla celów obliczenia podstawowego zysku przypadającego na jedną akcję przypadającą na zwykłych akcjonariuszy, kwotę zysku lub straty netto danego okresu koryguje się o:

• wartość dywidend uprzywilejowanych po opodatkowaniu,

• różnice z tytułu rozliczenia akcji uprzywilejowanych oraz

• inne podobne wpływy akcji uprzywilejowanych, zaklasyfikowanych jako instrumenty kapitałowe.

Natomiast średnia ważona liczby akcji zwykłych występujących w ciągu okresu, to liczba akcji zwykłych na początku danego okresu, skorygowana o liczbę akcji zwykłych odkupionych lub wyemitowanych w ciągu tego okresu ważona wskaźnikiem odzwierciedlającym okres występowania tych akcji. Wskaźnik odzwierciedlający okres występowania poszczególnych akcji jest to liczba dni, przez jaką określone akcje występują, do całkowitej liczby dni w danym okresie. W wielu przypadkach uzasadnione jest zastosowanie rozsądnego przybliżenia średniej ważonej.

W większości przypadków akcje włączane są do średniej ważonej liczby akcji począwszy od dnia, w którym zapłata za nie staje się należna (zwykle dzień ten odpowiada dacie ich emisji). Należy jednak zauważyć, iż zapłata za akcje nie zawsze następuje w postaci środków pieniężnych. Może mieć ona różną postać. Dlatego MSR 33 w paragrafie 21 zawiera kilka szczegółowych wskazówek dotyczących tego, kiedy nowo wyemitowane akcje zwykłe powinny być uwzględniane w wyliczeniu jako wyemitowane.
 

Moment włączenia akcji zwykłych określany jest na podstawie szczegółowych warunków i zasad związanych z ich emisją. Przy czym uwzględnić należy także treść wszelkich umów związanych z emisją.

Jak wskazuje MSR 33 w paragrafie 26, średnia ważona liczby akcji zwykłych występujących w ciągu danego okresu i we wszystkich prezentowanych okresach jest korygowana o zdarzenia inne niż konwersja potencjalnych akcji zwykłych, które doprowadziły do zmiany liczby występujących akcji zwykłych, bez jednoczesnej zmiany stanu zasobów. Akcje zwykłe mogą być bowiem emitowane lub liczba występujących akcji zwykłych może zostać zmniejszona, bez jednoczesnej zmiany stanu zasobów. Do przykładów należą:

a) emisja kapitalizacyjna lub emisja premiowa (tzw. dywidenda w postaci akcji),

b) element premiowy we wszelkich innych emisjach, na przykład w postaci emisji praw poboru przyznawany dotychczasowym akcjonariuszom,

c) podział akcji,

d) odwrócenie podziału akcji (konsolidacja akcji).