Darowizna żywności w księgach darczyńcy po zmianach w VAT od 1 października 2013 r.

1. Darowizna żywności w świetle przepisów o VAT

Od 1 października 2013 r. wskutek nowelizacji ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.), dalej zwanej ustawą o VAT, wprowadzonej ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1027), zmianie uległ art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT, dotyczący darowizny produktów spożywczych. Po zmianie przepis ten nie odnosi się wyłącznie do producentów. Oznacza to, że także inne podmioty (np. sklepy, hurtownie, restauracje), przekazując żywność na cele charytatywne, nie muszą płacić podatku, gdyż takie przekazanie jest zwolnione z VAT.

Art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT
przed zmianą	po zmianie
Zwalnia się od podatku dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2, przez producenta, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje;	Zwalnia się od podatku dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację;

Zmianie uległ również przepis mówiący o warunkach jakie należy spełnić, aby móc skorzystać ze zwolnienia z VAT. Warunkiem jego zastosowania jest posiadanie przez dokonującego dostawy towarów (darczyńcę) dokumentacji potwierdzającej dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację (art. 43 ust. 12 ustawy o VAT). Po zmianie przepis ten mówi o posiadaniu dokumentacji, a nie o jej prowadzeniu.

Dodatkowym warunkiem zwolnienia z VAT, wprowadzonym od 1 października 2013 r. jest wymóg wskazania, w prowadzonej przez organizację pożytku publicznego dokumentacji, na jaki cel przeznaczono otrzymane towary. Jeżeli określenie ich przeznaczenia nie jest możliwe lub ich wykorzystanie nastąpiło na cele inne niż cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację, zwolnienie, o którym mowa, nie będzie miało zastosowania (por. art. 43 ust. 12a ustawy o VAT - nowy dodany przepis). Przy czym konsekwencje wykorzystania otrzymanych towarów niezgodnie z przeznaczeniem ponosi organizacja pożytku publicznego, czyli obdarowany. Tak wynika z art. 108 ust. 3 ustawy o VAT, który stanowi iż w przypadku, o którym mowa w art. 43 ust. 12a ustawy o VAT, do zapłaty podatku jest obowiązana organizacja pożytku publicznego.

Należy jednocześnie zaznaczyć, iż podatnicy przekazujący artykuły spożywcze na cele charytatywne nie tracą prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z zakupem towarów (usług) wykorzystywanych do produkcji tych wyrobów spożywczych (art. 86 ust. 8 pkt 3 ustawy o VAT).

2. Darowizna żywności w świetle przepisów ustaw o podatku dochodowym

Co do zasady, darowizny i ofiary wszelkiego rodzaju nie są kosztem podatkowym. Wynika to z art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), dalej zwanej updof, oraz art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 ze zm.), dalej zwanej updop. Przy czym przepisy te przewidują pewne wyjątki. Kosztami podatkowymi, na zasadzie wyjątku, mogą być jedynie koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. U podatników będących osobami prawnymi kosztami podatkowymi są także darowizny pomiędzy spółkami tworzącymi podatkową grupę kapitałową oraz wpłaty na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej (por. art. 23 ust. 1 pkt 11 updof oraz art. 16 ust. 1 pkt 14 updop).

Tak więc, aby zaliczyć daną darowiznę do kosztów uzyskania przychodów, przedmiotem darowizny musi być produkt spożywczy, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%. Darowizna musi być przekazana na rzecz organizacji pożytku publicznego i przeznaczona przez tę organizację na cele działalności charytatywnej.

3. Ujęcie w księgach rachunkowych wartości darowizny artykułów spożywczych

Stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h) ustawy o rachunkowości, koszty związane z przekazaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, stanowią koszty pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki. Stąd w ewidencji księgowej darowizny i wszelkie ofiary zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych, do ewidencji których służy konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne". W zależności od grupy, do której jest zakwalifikowany dany artykuł spożywczy, ewidencja jego przekazania na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację, może przebiegać w sposób zaprezentowany w tabeli.

Ewidencja bilansowa darowizny artykułów spożywczych w księgach darczyńcy
Przedmiot darowizny	Konto Wn	Konto Ma
1. Materiały (np. cukier w wytwórni słodyczy wykorzystywany do produkcji):
a) objęte ewidencją bilansową w toku składowania	76-1	31
b) nieobjęte ewidencją bilansową w toku składowania	76-1	40-1 lub zesp. 5
c) rozliczenie ewentualnych odchyleń od cen ewidencyjnych:
- kredytowych	34-1	76-1
- debetowych	76-1	34/1
2. Towary (np. artykułu spożywcze przekazywane przez hurtownie, sklepy):
a) objęte ewidencją bilansową w toku składowania	76-1	33
b) nieobjęte ewidencją bilansową w toku składowania	76-1	73-1
c) rozliczenie ewentualnych odchyleń od cen ewidencyjnych:
- kredytowych	34-2	76-1
- debetowych	76-1	34-2
3. Wyroby gotowe (np. makaron w wytwórni makaronów):
a) objęte ewidencją bilansową w toku składowania	76-1	60
b) nieobjęte ewidencją bilansową w toku składowania	76-1	70-1
c) rozliczenie ewentualnych odchyleń od cen ewidencyjnych:
- kredytowych	62	76-1
- debetowych	76-1	62
Uwaga: W sytuacji gdy jednostka sporządza rachunek zysków i strat w postaci porównawczej, przekazanie wyrobów gotowych w formie darowizny oraz rozliczenie ewentualnych odchyleń od cen ewidencyjnych tych wyrobów księguje się za pośrednictwem kont 79-0 "Obroty wewnętrzne" oraz 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych"

Przykład

I. Założenia:

Hurtownia spożywcza przekazała nieodpłatnie 150 kg ryżu, którego wartość według ceny nabycia wynosiła: 300 zł. Darowiznę przekazano na rzecz organizacji pożytku publicznego na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację. Spełniono wszystkie warunki, aby móc zastosować zwolnienie z VAT.

II. Dekretacja: