Postępowanie kwalifikacyjne na biegłego rewidenta po nowemu

1. Zakres wprowadzonych zmian

Z dniem 1 stycznia 2015 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie postępowania kwalifikacyjnego na biegłych rewidentów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1611). Zastąpiło ono obowiązujące do 31 grudnia 2014 r. rozporządzenie Ministra Finansów o takim samym tytule z dnia 29 grudnia 2009 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 391). Przepisy nowego rozporządzenia związane z postępowaniem kwalifikacyjnym na biegłych rewidentów dostosowano do zmian jakie wprowadziła ustawa deregulacyjna również w samej ustawie z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz. U. nr 77, poz. 649 ze zm.), zwanej dalej ustawą o biegłych rewidentach. Zwracamy przy tym uwagę, że ustawodawca nie przewidział okresów przejściowych zarówno dla kandydatów, którzy rozpoczęli postępowanie kwalifikacyjne przed wejściem w życie nowych przepisów, ani dla tych, którzy z końcem grudnia 2014 r. zakończyli swoje aplikacje. Wszelkie terminy określone w nowym rozporządzeniu mają zastosowanie zarówno do nowych wniosków, jak i tych uprzednio złożonych i nierozpatrzonych.

Zmiany związane z deregulacją zawodu biegłego rewidenta wchodzą w życie od 1 stycznia 2015 r. W świetle uproszczeń wprowadzonych ustawą deregulacyjną, nie każda osoba, która zamierza zostać biegłym rewidentem, musi przejść całe postępowanie kwalifikacyjne przed komisją egzaminacyjną. Ułatwienia polegają między innymi na tym, że egzaminy pisemne z wiedzy teoretycznej można zaliczyć na podstawie zdanych egzaminów uniwersyteckich lub równorzędnych, lub też na podstawie egzaminów zdanych w ramach postępowania kwalifikacyjnego prowadzonego przez organ uprawniony do nadawania uprawnień biegłego rewidenta w innym państwie UE. Ponadto kandydaci, którzy mają co najmniej 15-letnie doświadczenie zawodowe w zakresie rachunkowości, prawa i finansów mogą przystąpić do egzaminu dyplomowego bez odbywania aplikacji, po uprzednim zaliczeniu 10 egzaminów pisemnych w ramach postępowania kwalifikacyjnego. Cykl egzaminacyjny składa się z czterech sesji egzaminacyjnych, z których każda obejmuje 2 albo 3 egzaminy.

W nowym rozporządzeniu doprecyzowano czas potrzebny do przeprowadzenia egzaminów. Czas trwania poszczególnych egzaminów pisemnych nie może przekroczyć 240 minut. Jeśli natomiast chodzi o egzamin dyplomowy, to jego część pisemna będzie trwała nie dłużej niż 180 minut, a część ustna nie dłużej niż 30 minut. Będzie można odwołać się od każdego egzaminu bez względu na jego wynik. Możliwy będzie również wgląd do pracy egzaminacyjnej. Przy czym, tak jak dotychczas na odwołanie się od wyniku egzaminu kandydat ma 14 dni od dnia ogłoszenia wyników, natomiast w celu wglądu do pracy powinien złożyć wniosek w ciągu 7 dni od dnia ich ogłoszenia. Komisja udostępnia pracę do wglądu w terminie 10 dni od dnia ogłoszenia wyników egzaminów.

2. Forma egzaminu dyplomowego

Nowa forma egzaminu dyplomowego ma na celu sprawdzić wiedzę oraz praktyczne umiejętności kandydatów na biegłych rewidentów. Egzaminy przeprowadzane po 1 stycznia 2015 r. będą się składać z części pisemnej i ustnej. Podczas części pisemnej zadaniem kandydata na biegłego rewidenta będzie dokonanie analizy zagadnień sprawdzających umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy teoretycznej do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu biegłego rewidenta, w tym w szczególności do badania rocznych sprawozdań finansowych oraz rocznych skonsolidowanych sprawozdań finansowych. Weryfikacji będą podlegały między innymi umiejętności w zakresie rozpoznawania ryzyka badania, opracowywania strategii badania, wyboru i stosowania właściwych metod i technik w procesie badania sprawozdań finansowych, opracowywania dokumentacji badania sprawozdań finansowych, w tym dokumentacji roboczej, raportu i opinii biegłego rewidenta. Z kolei ustna część egzaminu dyplomowego będzie polegać na udzieleniu odpowiedzi na 2 pytania, w tym jedno będzie dotyczyć omówienia rozwiązań zaprezentowanych w części pisemnej.

3. Tryb zaliczania egzaminów i możliwość uzyskania zwolnienia z egzaminu na wniosek kandydata

Zasady zaliczania poszczególnych egzaminów z przedmiotów objętych postępowaniem kwalifikacyjnym określone zostały w ustawie o biegłych rewidentach. Do końca 2014 r. Komisja Egzaminacyjna mogła zwolnić kandydata na biegłego rewidenta na jego wniosek z wybranych egzaminów. Obecnie natomiast na Komisję został nałożony obowiązek zaliczenia kandydatowi na biegłego rewidenta, na jego wniosek, poszczególnych egzaminów z przedmiotów objętych postępowaniem kwalifikacyjnym, jeżeli w tym zakresie zdał egzaminy uniwersyteckie lub równorzędne.

W rozporządzeniu obowiązującym od 1 stycznia 2015 r. pojawił się rozdział 4 "Tryb zaliczania egzaminów", który określa zasady zwolnienia kandydata na biegłego rewidenta z egzaminów z przedmiotów objętych postępowaniem kwalifikacyjnym. Zasadniczo zaliczenie egzaminów pisemnych kandydatom na biegłego rewidenta następuje na ich wniosek złożony do Komisji Egzaminacyjnej, pod warunkiem, że:

kandydat zdał egzamin lub egzaminy uniwersyteckie lub równorzędne z wynikiem pozytywnym, z przedmiotów, które łącznie wyczerpują zakres tematyczny egzaminu objętego wnioskiem,
egzaminy lub egzamin przeprowadzone były w formie pisemnej,
od dnia ukończenia studiów wyższych nie upłynęło więcej niż 3 lata.

Kandydat na biegłego rewidenta może starać się o zwolnienie ze wszystkich egzaminów z wiedzy teoretycznej, pod warunkiem, że ukończył studia wyższe w Polsce lub zagraniczne studia wyższe uznawane w Polsce za równorzędne, jeśli obejmują zakres tematyczny egzaminów przewidzianych w ramach postępowania kwalifikacyjnego. Podobnie Komisja Egzaminacyjna zaliczy kandydatowi na biegłego rewidenta, na jego wniosek, poszczególne egzaminy z wiedzy teoretycznej, jeżeli zdał on egzaminy w ramach postępowania kwalifikacyjnego prowadzonego przez organ uprawniony do nadawania uprawnień biegłego rewidenta w innym państwie Unii Europejskiej, pod warunkiem, że obejmują one swoim zakresem kształcenia zakres tematyczny egzaminów pisemnych przewidzianych w ramach postępowania kwalifikacyjnego. Do wniosków o zaliczenie egzaminów składanych Komisji Egzaminacyjnej dołącza się między innymi oryginały, odpisy lub uwierzytelnione kopie dyplomu potwierdzającego ukończenie studiów lub potwierdzających zaliczenie egzaminów, bądź takie dokumenty przetłumaczone na język polski przez tłumacza przysięgłego.

Nowością jest również, że z egzaminu z prawa podatkowego może być zwolniony, poza inspektorem kontroli skarbowej, także doradca podatkowy. Komisja Egzaminacyjna zaliczy inspektorowi kontroli skarbowej oraz doradcy podatkowemu egzamin z prawa podatkowego, jeśli złoży on wniosek o zwolnienie z tego egzaminu, a do wniosku dołączy oryginał lub urzędowo uwierzytelniony odpis dokumentu potwierdzającego posiadanie uprawnień inspektora kontroli skarbowej lub doradcy podatkowego.

Za rozpatrzenie wniosku o zaliczenie egzaminu pobierana jest opłata. Jej wysokość jest ustalana w kwocie nieprzekraczającej równowartości 2% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za poprzedni rok kalendarzowy.

4. Praktyka, aplikacja i długoletnie doświadczenie

Nowe rozporządzenie, podobnie jak poprzednie, określa zasady odbywania rocznej praktyki i dwuletniej aplikacji lub trzyletniej aplikacji. Przy czym, możliwość odbycia trzyletniej aplikacji wprowadziły przepisy deregulujące zawód biegłego rewidenta, obecnie bowiem można zamiast rocznej praktyki i dwuletniej aplikacji odbyć trzyletnią aplikację w podmiocie uprawnionym do badania sprawozdań finansowych zarejestrowanym w państwie UE pod kierunkiem biegłego rewidenta lub pod kierunkiem biegłego rewidenta zarejestrowanego w państwie UE. W samym rozporządzeniu wprowadzono dodatkowe regulacje dotyczące odbywania aplikacji w innym państwie członkowskim UE. W świetle nowych przepisów aplikacja odbyta na zasadach obowiązujących w innym państwie UE uznawana jest za spełniającą warunki aplikacji odbytej w Polsce. W przypadku odbywania przez kandydata na biegłego rewidenta 3-letniej aplikacji – rozszerzono jej zakres o umiejętności w zakresie sprawdzania prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych przez badaną jednostkę. Rozporządzenie doprecyzowuje również, iż kandydat w trakcie odbywania aplikacji nabywa umiejętności wymagane do wykonywania zawodu w zakresie dotyczącym badania sprawozdań finansowych oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych.

Z nowelizacji ustawy o biegłych rewidentach wynika również, że kandydatowi na biegłego rewidenta, który był zatrudniony w podmiocie uprawnionym do badania sprawozdań finansowych lub pozostawał w stosunku pracy na samodzielnym stanowisku w komórkach finansowo-księgowych przez co najmniej 3 lata lub posiada uprawnienia inspektora kontroli skarbowej bądź posiada certyfikat księgowy albo świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, zostanie zaliczona roczna praktyka w zakresie rachunkowości. W celu jej zaliczenia, w świetle nowego rozporządzenia, kandydat na biegłego rewidenta składa wniosek do Komisji Egzaminacyjnej wraz z oryginałami lub urzędowo poświadczonymi kopiami dokumentów potwierdzających zatrudnienie lub posiadane uprawnienia.

Nowe przepisy deregulacyjne wprowadziły możliwość zaliczenia praktyki i aplikacji w drodze długoletniego doświadczenia zawodowego. Do rejestru biegłych rewidentów może teraz zostać wpisana również osoba fizyczna posiadająca co najmniej 15-letnie doświadczenie zawodowe w zakresie rachunkowości, prawa i finansów, po zaliczeniu przez nią egzaminów pisemnych i egzaminu dyplomowego, bez konieczności odbycia praktyki i aplikacji. Posiadane doświadczenie zawodowe kandydat na biegłego rewidenta potwierdza stosownym oświadczeniem, do którego załącza oryginały lub urzędowo poświadczone kopie dokumentów potwierdzających posiadanie doświadczenia zawodowego, a także zestawienie czynności potwierdzających nabyte umiejętności. Komisja Egzaminacyjna stwierdza posiadanie doświadczenia zawodowego, na wniosek kandydata, w terminie 30 dni od dnia jego otrzymania, a w uzasadnionych przypadkach – w terminie do 60 dni.