Jak ustalić okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego?

Czy ustalając okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego należy brać pod uwagę jego przewidywany okres wykorzystania w danej jednostce, czy też ogólny okres jego użyteczności? Czy jeżeli wiemy, że środek trwały zostanie sprzedany po dwóch latach, to wpływa to na okres jego użyteczności, a tym samym okres jego amortyzacji dla celów bilansowych?

Jak wynika z art. 32 ust. 1-3 ustawy o rachunkowości, odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.

Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:

1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały;

2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego;

3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem;

4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego;

5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.

Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji. Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych.

Przywołane przepisy wskazują, że okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego ustalany jest z uwzględnieniem m.in. parametrów technicznych, intensywności wykorzystania czy zmian związanych z postępem technologicznym. W przepisach nie wspomniano jednak o przewidywanym okresie użytkowania takiego składnika przez jednostkę.

Należy przyjąć więc, że prognozy (przewidywania) jednostki w tym zakresie pozostają bez wpływu na ustalenie okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego, a tym samym okresu jego amortyzacji.

W analogicznej sprawie, tj. wpływu przewidywanej długości istnienia podmiotu (spółka powołana na oznaczony czas) na okres ekonomicznej użyteczności posiadanych środków trwałych, Departament Rachunkowości odpowiedział w następujący sposób:

"(…) Odpisy amortyzacyjne dokonywane od środków trwałych odzwierciedlają normalną utratę wartości środków trwałych na skutek ich używania lub upływu czasu, co zarazem skutkuje uwzględnieniem ich w kosztach działalności jednostki. Dla poszczególnych środków trwałych okres, w którym dokonuje się planowych odpisów amortyzacyjnych, wynika przede wszystkim z ich właściwości technicznych określonych w instrukcjach obsługi, dokumentacjach technicznych lub projektowych. Okres ten może być wyrażony np. maksymalnym przebiegiem samochodu w kilometrach. Jeżeli środek trwały nie utracił swojej przydatności gospodarczej z przyczyn, o których mowa w art. 32 ust. 4 ustawy o rachunkowości (tj. zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości środka trwałego - przyp. red.), to w sprawozdaniach finansowych sporządzonych przez jednostkę za kolejne lata obrotowe wartość tego środka będzie prezentowana w aktywach bilansu w wartości początkowej, pomniejszonej o dotychczas dokonane od tego środka planowe odpisy amortyzacyjne.

Na podane wyżej zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych i prezentacji środków trwałych w aktywach bilansu nie może mieć wpływu fakt, że jednostka została powołana na ograniczony "z góry" okres jej trwania. Zakończenie działalności jednostki nie musi oznaczać, że środki trwałe używane do jej prowadzenia utraciły swoją przydatność gospodarczą (podkreśl. red.). (…)"

Przytoczone stanowisko zamieszczono na stronie internetowej Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl) w zakładce: Rachunkowość/Najczęściej zadawane pytania.