Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 18 (330) z dnia 20.09.2012

Różnice kursowe w księgach rachunkowych - wybrane zagadnienia

1. Kompensata rozrachunków wyrażonych w walucie obcej

Zgodnie z umową zamierzamy skompensować należność od kontrahenta zagranicznego z częścią zobowiązania wobec tego kontrahenta. Jak rozliczyć tę kompensatę i jak ją zaksięgować?

W świetle art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości, w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań wyrażonych w walucie obcej, wycena dokonywana jest według kursu faktycznie zastosowanego, obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji. Jeżeli zastosowanie kursu (faktycznego) nie jest zasadne, to wyceny dokonuje się po kursie średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski (NBP) z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji.

Na skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Ewentualne saldo pozostające na koncie rozrachunkowym po kompensacie stanowić będzie należność bądź zobowiązanie, podlegające dalszemu rozliczeniu, np. poprzez zapłatę.

Zapisy księgowe dotyczące umorzenia wzajemnych wierzytelności wyglądają następująco:

Tak jak przy regulowaniu rozrachunków w formie zapłaty, w przypadku kompensaty również powstają różnice kursowe, które zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.

Również w myśl przepisów podatkowych, różnice kursowe powstałe w wyniku kompensaty zobowiązań z należnościami zalicza się do przychodów bądź kosztów podatkowych (por. art. 15a ust. 2-3 i 7 updop i art. 24c ust. 2-3 i 7 updof).

Przykład

I. Założenia:

1. Spółka z o.o. "Alfa" posiada:

a) należność od kontrahenta zagranicznego w wysokości: 3.500 EUR wycenioną w dniu zarachowania po kursie: 4,0703 zł/EUR, co daje: 14.246,05 zł oraz

b) zobowiązanie wobec tego samego kontrahenta w wysokości: 2.000 EUR wycenione po kursie: 4,1150 zł/EUR, co daje: 8.230,00 zł.

2. Na podstawie umowy z 21 sierpnia 2012 r. dokonano kompensaty rozrachunków do wysokości: 2.000 EUR. Średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień kompensaty (tj. 20 sierpnia 2012 r.) wyniósł: 4,0684 zł/EUR.

3. Pozostałą część należności w kwocie: 1.500 EUR kontrahent wpłacił na konto walutowe jednostki. Waluta wpłynęła 22 sierpnia 2012 r. Średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wpływu (tj. 21 sierpnia 2012 r.) wyniósł: 4,0683 zł/EUR.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

2. Sprzedaż walut w kantorze internetowym

Prowadzimy działalność w formie spółki z o.o. Posiadamy rachunek walutowy w euro. Zamierzamy założyć konto w kantorze internetowym. Jak księgować operacje wymiany walut w takim kantorze? Zaznaczam, że może wystąpić sytuacja, że na konto kantoru przelejemy pewną kwotę, a przewalutowania dokonamy dopiero w momencie, gdy pojawi się korzystny dla nas kurs danej waluty.

Jak wynika z pytania jednostka zamierza wymieniać walutę obcą za pośrednictwem kantoru internetowego. Aby móc korzystać z usług kantoru internetowego trzeba posiadać konto w banku, w którym istnieje możliwość dokonywania przelewów internetowych. Następnie dokonać należy rejestracji w wybranym przez siebie e-kantorze i przelać na jego konto sumę, którą chce się wymienić na inną walutę, składając jednocześnie zlecenie wymiany waluty.

Objaśnienie do schematu:

1. WB - przelew środków do wymiany.

2. WB - przelew środków z wymiany (rozliczenie transakcji).

Ewidencję księgową operacji sprzedaży waluty w e-kantorze przedstawiono na przykładzie liczbowym.

Przykład

I. Założenia:

1. Na rachunek walutowy 23 lipca 2012 r. wpłynęła należność w kwocie: 43.000 EUR, którą wyceniono po kursie: 4,1596 zł/EUR, co dało równowartość: 178.862,80 zł.

2. Jednostka 26 lipca 2012 r. przelała: 35.000 EUR na konto e-kantoru celem sprzedaży, przy czym oczekiwano na korzystny kurs. Transakcję sprzedaży zrealizowano 27 lipca 2012 r. po kursie: 4,2110 zł/EUR.

3. Zgodnie z polityką rachunkowości jednostki, rozchód środków z rachunku walutowego, w sytuacji gdy nie jest możliwe zastosowanie kursu faktycznego, wycenia się po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego wypływ. Kurs średni NBP 25 lipca 2012 r. wynosił: 4,2087 zł/EUR.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

3. Rozliczenie różnic kursowych z tytułu otrzymanej zaliczki na poczet przyszłej dostawy towarów

Kontrahent z Niemiec wpłacił na nasze konto walutowe 100% zaliczkę na poczet dostawy towarów, która zrealizowana zostanie w późniejszym terminie. Zaliczkę tę potwierdziliśmy fakturą. Jak ująć tę transakcję w księgach rachunkowych?

Otrzymanie od kontrahenta zaliczki to zdarzenie, które nie powoduje u otrzymującego powstania przychodu bilansowego w okresie jej uzyskania, gdyż świadczenie nie zostało jeszcze wykonane. Przychód będzie osiągnięty w przyszłych okresach sprawozdawczych pod datą realizacji świadczenia. Dlatego równowartość otrzymanej zaliczki na poczet przyszłej dostawy zalicza się w księgach rachunkowych do rozliczeń międzyokresowych przychodów (por. art. 41 ust. 1 ustawy o rachunkowości).

W księgach rachunkowych otrzymaną zaliczkę ujmuje się zapisem:

Jeśli zaliczka wyrażona jest w walucie obcej, to jej wpływ na własny rachunek walutowy należy przeliczyć na walutę polską. Wyceny tej dokonuje się według kursu średniego NBP obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień otrzymania zaliczki. W myśl bowiem art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości, wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia odpowiednio po kursie:

1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,

2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego ten dzień - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych operacji.

Fakturę wystawioną na okoliczność otrzymania zaliczki przelicza się po kursie średnim ogłoszonym przez NBP w dniu poprzedzającym dzień jej wystawienia. Fakturę taką można ująć w księgach rachunkowych, zapisem:

W dacie realizacji dostawy towarów powstanie przychód. Wartość tego przychodu ustala się według kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego dzień jego uzyskania i odnosi się do przychodów ze sprzedaży towarów, zapisem:

Następnie rozlicza się powstałe ujemne lub dodatnie różnice kursowe i odnosi się je odpowiednio do kosztów lub przychodów finansowych, zapisem:

Przykład

I. Założenia:

1. Jednostka otrzymała na rachunek walutowy od kontrahenta zagranicznego 100% zaliczkę na poczet przyszłej dostawy towarów w kwocie: 10.000 EUR. Wpływ waluty przeliczono po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień jej otrzymania, który wyniósł: 4,0918 zł/EUR, co dało równowartość: 40.918 zł.

2. W dniu otrzymania zaliczki wystawiono fakturę zaliczkową, którą wyceniono po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień jej wystawienia, który wyniósł: 4,0918 zł/EUR.

3. Po zrealizowaniu dostawy towarów jednostka kwotę figurującą na koncie 84 zaliczyła do przychodów ze sprzedaży, po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień uzyskania przychodu, wynoszącym: 4,1012 zł/EUR, co dało równowartość: 41.012 zł.

II. Dekretacja:

III. Księgowania: