Rozliczanie kosztów wspólnych przy prowadzeniu różnych odmian działalności

Prowadzimy różne odmiany działalności. Części kosztów nie da się bezpośrednio przyporządkować do poszczególnych odmian. Jak księgować oraz rozliczać te koszty?

Zasadniczo jednostki, które prowadzą różne odmiany działalności, ewidencjonują i rozliczają koszty według rodzajów na kontach zespołu 4 i równocześnie według funkcji – na kontach zespołu 5, lub tylko według funkcji – z zastosowaniem odpowiednich kont zespołu 5.

Przy prowadzeniu różnych odmian działalności powstają koszty, których nie da się bezpośrednio przypisać do poszczególnych odmian. W takim przypadku koszty te wskazane jest ujmować na odrębnym koncie w zespole 5, tj. koncie 52-1 "Koszty wydziałowe". Na koniec każdego okresu sprawozdawczego koszty te rozlicza się wskaźnikiem, przyjmując do ich rozliczenia najbardziej wiarygodną podstawę. Ustawa o rachunkowości nie określa jaka to ma być podstawa. Jednostka ustala ją we własnym zakresie. Wybrana metoda rozliczania kosztów powinna zostać zapisana w polityce rachunkowości i być stosowana w sposób ciągły.

Przykładowo koszty te można rozliczać na poszczególne rodzaje działalności, przyjmując za podstawę ich rozliczenia koszty bezpośrednie poszczególnych odmian działalności. Można w tym celu wykorzystać wskaźnik narzutu (Wn), obliczony według następującego wzoru:

Wn = (Kp × 100) : (Kb1 + Kb2 +... Kbn)

gdzie:

Wn – procentowy wskaźnik narzutu kosztów wspólnych,

Kp – suma kosztów wspólnych do rozliczenia,

Kb – koszty bezpośrednie – łącznie poszczególnych odmian działalności (Kb1, Kb2 i następnych).

Znając wskaźnik narzutu (Wn) można ustalić jaka część kosztów wspólnych przypada na poszczególne odmiany działalności, za pomocą następującej formuły:

Kw = Kbn × Wn

gdzie:

Kw – koszty wspólne przypadające na dany rodzaj działalności,

Kbn – koszty bezpośrednie danej działalności.

Przykład

Osoba fizyczna prowadzi działy specjalne produkcji rolnej oraz pozarolniczą działalność gospodarczą (usługi). Według ewidencji szczegółowej do kont zespołu 5, w styczniu 2016 r. poniosła następujące koszty:

1) koszty bezpośrednie:

a) działalności usługowej (konto 50-3 "Koszty usług podstawowych"): 100.000 zł,

b) działów specjalnych produkcji rolnej (konto 50-2 "Koszty działów specjalnych produkcji rolnej"): 450.000 zł,

2) koszty wspólne (konto 52-1 "Koszty wydziałowe"): 225.000 zł.

Przy takich założeniach rozliczenie kosztów może przebiegać następująco:

1) obliczenie wskaźnika narzutu:
Wn = (Kp × 100) : (Kb1 + Kb2) = (225.000 zł × 100) : (100.000 zł + 450.000 zł) = 40,91%,

2) ustalenie kosztów wspólnych przypadających na działalność usługową:
100.000 zł × 40,91% = 40.910 zł,

3) ustalenie kosztów wspólnych przypadających na działy specjalne produkcji rolnej:
450.000 zł × 40,91% = 184.095 zł.

Natomiast w księgach rachunkowych koszty wspólne można ująć na koniec miesiąca następującymi zapisami.

*Opis operacji*	*Kwota*	*Konto*
*Opis operacji*	*Kwota*	Wn	Ma
1. PK – rozliczenie kosztów wspólnych na koniec miesiąca:
a) na działalność usługową	40.910 zł	*50-3*	*52-1*
b) na działy specjalne produkcji rolnej	184.095 zł	*50-2*	*52-1*