Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 6 (462) z dnia 20.03.2018

Kiedy w jednostce produkcyjnej stosuje się konta obrotów wewnętrznych?

Ustawa o rachunkowości dopuszcza dwie metody ustalania wyniku finansowego, tj. porównawczą i kalkulacyjną. W porównawczym rachunku zysków i strat występuje problem zachowania równowagi w tzw. zamkniętym kręgu kosztów. Krąg ten tworzą następujące konta:

• konto 49 "Rozliczenie kosztów",
   
• konta zespołu 5 "Koszty według typów działalności i ich rozliczenie",
   
• konta zespołu 6 "Produkty i rozliczenia międzyokresowe", z wyjątkiem tej części kosztów rozliczanych w czasie, które nie są związane z podstawową działalnością operacyjną,
   
• konto 70-1 "Koszt sprzedanych produktów".

W jednostkach ewidencjonujących koszty na kontach zespołu 4 i 5 wejście do kręgu koszów następuje w momencie zaksięgowania kosztów prostych na kontach zespołu 4. Następnie koszty te są przenoszone za pośrednictwem konta 49 "Rozliczenie kosztów" na miejsca powstawania kosztów, tj. konta zespołu 5. Z kolei z kont zespołu 5, bezpośrednio lub za pośrednictwem konta 58 "Rozliczenie kosztów działalności", koszty te trafiają na konta zespołu 6, gdzie są aktywowane w postaci produkcji w toku, produktów gotowych oraz rozliczeń międzyokresowych. W końcowym etapie trafiają one na konto 70-1 "Koszt sprzedanych produktów", którego saldo na dzień bilansowy, w jednostkach sporządzających rachunek zysków i strat metodą porównawczą, przenosi się na konto 49 "Rozliczenie kosztów". Saldo końcowe konta 49 oznacza zmianę stanu produktów, które powinno odpowiadać wartości zmiany stanu produkcji w toku i produktów niesprzedanych oraz rozliczeń międzyokresowych. W ten sposób zamyka się krąg kosztów.

Saldo konta 49, które odpowiada księgowej zmianie stanu produktów, przenoszone jest na koniec roku obrotowego na wynik finansowy, zapisem:

Uwaga: W przypadku księgowań na kontach z kręgu w korespondencji z kontami spoza kręgu, np. kontami zespołów 0, 1, 2, 3 oraz 7 (z wyłączeniem konta 70-1), saldo końcowe konta 49 nie odpowiada wartości zmiany stanu produkcji w toku i produktów niesprzedanych oraz rozliczeń międzyokresowych. Mamy wówczas do czynienia z wyjściem z kręgu kosztów lub wejściem do kręgu.

Koszty wychodzące z kręgu kosztów księguje się zapisem:

Z kolei wejście do kręgu kosztów ujmuje się zapisem odwrotnym.

Salda kont 79-0 "Obroty wewnętrzne" oraz 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych" powinny być sobie równe, z tym że konto 79-0 wykazuje saldo Ma, a konto 79-1 wykazuje saldo Wn. W celu zachowania tej zgodności, należy dokonywać zapisów na obu kontach jednocześnie. Na koniec roku obrotowego saldo konta 79-0 przenosi się na wynik finansowy (konto 86), a saldo konta 79-1 przeksięgowuje się na konto 49 "Rozliczenie kosztów". Takie rozwiązanie ewidencyjne sprawia, iż koszty, które opuściły krąg i zostały ujęte na koncie 79-1 zamykają konto 49 (czyli zamykają krąg kosztów).

Przykład

Niedobór wyrobów gotowych

I. Założenia:

1. W jednostce w wyniku inwentaryzacji stwierdzono niedobór 5 szt. wyrobów "A", których koszt wytworzenia wynosił: 110 zł/szt. Niedobór uznano za niezawiniony.
    
2. Jednostka sporządza rachunek zysków i strat w wersji porównawczej, koszty podstawowej działalności operacyjnej ewidencjonuje na kontach zespołu 4 i 5, a wyroby gotowe objęła ewidencją bilansową według kosztu wytworzenia.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Przykład

Wydanie wyrobów gotowych na rzecz budowy środka trwałego

I. Założenia:

1. Na rzecz budowy środka trwałego jednostka przekazała 100 szt. wyrobów gotowych. Koszt wytworzenia tych wyrobów wyniósł: 8.000 zł.
    
2. Wyroby gotowe objęte są w jednostce ewidencją bilansową według kosztu wytworzenia. Jednostka sporządza porównawczy rachunek zysków i strat, a ewidencję kosztów podstawowej działalności operacyjnej prowadzi na kontach zespołu 4 i 5.

II. Dekretacja:

III. Księgowania: